Hướng dẫn kỹ thuật trồng và thu hái cà gai leo

Cà gai leo được biết đến là vị thuốc quý hỗ trợ giải độc gan, điều trị viêm gan B và bảo vệ tế bào gan hiệu quả. Nhiều người hiện nay muốn tự trồng loại dược liệu này để chủ động nguồn nguyên liệu sạch, đảm bảo chất lượng. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết kỹ thuật trồng và thu hái cà gai leo đúng chuẩn, giúp cây sinh trưởng tốt, dược tính cao và mang lại hiệu quả kinh tế bền vững.

Đặc điểm sinh trưởng của cây cà gai leo

Cà gai leo được đánh giá là loại dược liệu dễ trồng và có khả năng thích nghi tốt với nhiều vùng khí hậu khác nhau. Cây ưa sáng, chịu hạn khá tốt, phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ấm áp, lượng mưa vừa phải.

Loại đất thích hợp nhất để trồng cà gai leo là đất tơi xốp, thoát nước tốt, có độ pH trung tính giúp rễ phát triển khỏe mạnh và dược tính cao.

Chu kỳ sinh trưởng của cây thường kéo dài khoảng 10–12 tháng kể từ khi trồng, sau đó có thể thu hái và tiếp tục tái sinh tự nhiên cho các vụ sau, mang lại năng suất ổn định và bền vững.

☛ Tìm hiểu thêm: Cách phân biệt cà gai leo chuẩn từ chuyên gia

Kỹ thuật trồng cà gai leo đạt hiệu quả cao

Để cà gai leo sinh trưởng khỏe mạnh, đạt năng suất cao và dược tính tốt, việc nắm vững kỹ thuật trồng từ bước chọn giống đến chăm sóc là vô cùng quan trọng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng bước giúp người trồng áp dụng hiệu quả.

Chuẩn bị giống cà gai leo

Chất lượng giống quyết định sự đồng đều và hoạt chất của cây sau thu hoạch. Nên chọn cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, thuộc đúng chủng loại chuẩn như Solanum hainanense hoặc Solanum procumbens. Giống có thể nhân bằng hạt hoặc hom (giâm cành):

• Nhân bằng hạt: đơn giản, số lượng nhiều nhưng thời gian nảy mầm lâu, tỷ lệ sống thấp hơn.
• Nhân bằng hom: nhanh, tỷ lệ sống cao (85–95%), giữ được đặc tính cây mẹ.

Trước khi trồng, cần bảo quản giống ở nơi mát, khô, tránh ánh nắng trực tiếp và mưa để đảm bảo tỷ lệ sống cao khi đưa ra ruộng.

Làm đất trồng cà gai leo

Đất trồng cà gai leo cần tơi xốp, thoát nước tốt. Trước khi gieo trồng, tiến hành làm đất kỹ: xử lý cỏ dại, lên luống, tạo rãnh thoát nước. Cần xử lý cỏ dại bằng cách làm cỏ hoặc dùng các chế phẩm diệt cỏ sinh học. Tránh dùng thuốc trừ cỏ vì sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng thuốc sau này.

Bón lót phân chuồng hoai mục, vôi bột và phân lân giúp cây phát triển rễ khỏe, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng với tỷ lệ 1 ha sử dụng 10 tấn phân chuồng, 3 tấn phân vi sinh và 200kg vôi bột.

Cách trồng cà gai leo

Thời vụ trồng thích hợp thường là vụ xuân (tháng 2–4) hoặc vụ thu (tháng 8–9) vì thời điểm này là đầu xuân nên thời tiết mát mẻ thích hợp để đánh cây con ra ngoài trồng. Tránh thời tiết rét đậm hoặc mưa kéo dài.

• Trồng bằng hom: cắm hom sâu khoảng 5–7cm, giữ ẩm đều.
• Trồng bằng hạt: gieo trực tiếp hoặc gieo vào khay ươm, sau đó chuyển ra ruộng khi cây con cao 8–10cm.

Mật độ trồng lý tưởng là 40.000–45.000 cây/ha, tương đương 30–35cm/cây, hàng cách hàng 80–100cm. Mật độ này giúp cây phát triển tán rộng, ít sâu bệnh và thuận tiện thu hái.

Kỹ thuật chăm sóc cây cà gai leo

Cà gai leo cần tưới nước đều theo giai đoạn sinh trưởng, đặc biệt khi cây con và giai đoạn ra hoa – kết trái. Khi trồng xong cần tưới nước ngay, nếu thời điểm ít mưa cứ 3 ngày tưới nước cho cây 1 lần và nên tưới vào chiều hoặc tối.

Vào mùa khô cần cung cấp đủ nước cho cây, nên sử dụng biện pháp tưới nhỏ giọt chạy dọc theo luống. Phương pháp này giúp đưa trực tiếp vào gốc cây theo đúng liều lượng quy định, không gây lãng phí nước, không gây úng rễ. Một năm nên xới gốc 2 – 3 lần.

Bón thúc định kỳ bằng phân hữu cơ hoặc phân vi sinh giúp cây xanh tốt, tăng hoạt chất dược liệu. Bón phân chỉ sử dụng phân chuồng, phân vi sinh, không sử dụng phân hóa học vì gây ảnh hưởng tới khả năng chống sâu bệnh của cây. Phân được trộn với đất khi bắt đầu xuống giống. Khi cây được 2 tháng tiếp tục bón thúc cho cây để cây kích thích ra rễ. Lần này bón với lượng ít hơn và không bón trực tiếp, nên bón cách xa rễ một chút để tránh làm xót rễ, chết cây.

Thu hái và sơ chế cà gai leo đúng kỹ thuật

Sau khi áp dụng đúng kỹ thuật trồng cà gai leo, bước thu hái và sơ chế quyết định chất lượng dược liệu và hàm lượng hoạt chất cuối cùng.

Mục đích của trồng dược liệu cà gai leo chính là hoạt chất quan trọng Ancaloit và glycoancaloit, hai hoạt chất này quan trọng để chiết xuất dược liệu vì vậy cần thu hoạch đúng thời điểm sẽ thu được hoạt chất đạt kết quả cao.

Thời điểm thu hoạch:

Sang tháng thứ 5 cây cà gai leo bắt đầu ra hoa, giai đoạn này tán cây phát triển mạnh và trùm kín luống cây. Khi này cần tiến hành tỉa cành thu hoạch trước một phần để cây có ánh sáng quang hợp và tạo nguồn thu sớm. Tháng 8-9 cây bắt đầu có quả chín màu đỏ, cũng đã tới mùa vụ thu hoạch chính thức bà con cắt toàn bộ cây cách gốc 15-20cm để cây tiếp tục phát triển vào vụ sau.

Lưu ý: Cà gai leo thường đạt dược tính cao nhất sau 10–12 tháng trồng. Nên thu hái vào buổi sáng khi sương còn nhẹ, tránh thu hoạch sau mưa lớn hoặc trời nắng gắt, để hạn chế thất thoát hoạt chất.

Kỹ thuật thu hái: 

• Dùng dụng cụ sắc bén, sạch sẽ để cắt thân và lá, tránh làm dập nát cây.
• Chỉ thu phần cây đã trưởng thành, giữ lại cây non để tiếp tục sinh trưởng cho lứa thu hoạch tiếp theo.
• Thu rễ cần đào cẩn thận, rửa sạch đất, tránh tổn thương nhiều bộ phận khác của cây.

Sơ chế và bảo quản:

• Rửa sạch: loại bỏ đất cát, tạp chất nhưng không ngâm lâu để tránh mất hoạt chất.
• Phơi hoặc sấy: phơi dưới bóng râm, nhiệt độ vừa phải, hoặc sấy khô dưới 50–60°C để giữ nguyên dược tính.
• Bảo quản: dược liệu khô nên để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm mốc. Dùng bao bì kín, chống ẩm để bảo quản lâu dài.

Giới thiệu vùng trồng cà gai leo chuẩn GACP lớn nhất Việt Nam

Cà gai leo chỉ phát huy hiệu quả khi cây đạt đủ hàm lượng hoạt chất, và không phải vùng trồng nào cũng đáp ứng được tiêu chuẩn an toàn dược liệu. Trong số các tiêu chuẩn canh tác dược liệu, GACP-WHO (Thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu) là tiêu chuẩn duy nhất được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận, yêu cầu nghiêm ngặt về giống, đất, nước, kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hái.

Là đơn vị tiên phong phát triển cây cà gai leo, Tuệ Linh đã đầu tư gần 15ha đất tại xã Mỹ Thành, huyện Mỹ Đức, Hà Nội để xây dựng vùng chuyên canh. Các cây mẹ đều là cây thuần chủng, được chọn lọc kỹ lưỡng và nhân giống trong nhà kính, đảm bảo giữ nguồn gen quý và tránh thụ phấn chéo với các giống cà khác.

Vùng trồng Tuệ Linh còn trải qua quy trình kiểm tra đất, nước và dinh dưỡng nghiêm ngặt, đảm bảo không tồn dư hóa chất hay thuốc trừ sâu, đáp ứng tiêu chuẩn trồng cà gai leo sạch. Toàn bộ quá trình trồng, chăm sóc và thu hái đều tuân thủ GACP-WHO, giúp cây đạt hàm lượng hoạt chất Glycoalkaloid vượt trội, khoảng 0,75%, cao gấp 7–8 lần so với chuẩn thông thường.

Nhờ chuẩn hóa nguyên liệu và áp dụng công nghệ chiết xuất hiện đại, Tuệ Linh đã cho ra đời sản phẩm Cà gai leo Tuệ Linh, Giải độc gan Tuệ Linh, Giải độc gan Tuệ Linh Plus. Các sản phẩm này đều được nghiên cứu lâm sàng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Quân y 103 và Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho kết quả giúp giải độc, bảo về và tăng cường chức năng gan hiệu quả.

Có thể thấy, để tạo ra nguồn Cà gai leo chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn dược liệu quốc tế, cần sự đầu tư bài bản từ khâu chọn giống, kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái đến quy trình chiết xuất. Tuệ Linh là đơn vị tiên phong thực hiện điều đó, khi xây dựng vùng trồng đạt chuẩn GACP-WHO, kiểm soát chặt chẽ từng giai đoạn sản xuất nhằm giữ trọn dược tính tự nhiên của cây thuốc quý.