Cà gai leo thường mọc ở đâu? Vùng phân bố & cách nhận biết chuẩn xác

Cà gai leo là vị thuốc quý trong dân gian có khả năng đem lại nhiều công dụng tuyệt vời cho bệnh gan nên được rất nhiều người “săn lùng”. Vậy cây Cà gai leo thường mọc ở đâu? Cà gai leo ở đâu tốt nhất? Hãy cùng tìm hiểu nhé!

Đặc điểm nhận biết cây Cà gai leo

Cà gai leo có tên khoa học là Solanum procumbens Lour, thuộc họ Cà Solanaceae. Ngoài ra, chúng cũng được biết đến với nhiều tên gọi khác như cà quýnh, cà gai dây, cà lù, cà vạnh…

Một số đặc điểm nhận biết cây Cà gai leo bao gồm:

• Rễ: Rễ Cà gai leo mềm, chuôi rễ cứng và phân thành nhiều nhánh nhỏ. Thân rễ có màu nâu và vàng, dài khoảng 10 – 20cm, có mùi thơm nhẹ như thuốc bắc. ☛ Xem thêm: Rễ cà gai leo – nơi chứa nhiều hoạt chất của cây
• Thân: Cà gai leo có thân leo nhỏ, sống nhiều năm, chiều dài khoảng 1m hoặc hơn với phần gốc hóa gỗ. Thân cây phân thành nhiều nhánh, có nhiều gai cong màu vàng và được bao phủ bởi lớp lông hình sao.
• Lá: Lá Cà gai leo mọc so le với nhau. Chúng có hình thuôn hoặc bầu dục, đầu lá tù, gốc lá có hình tròn hoặc hình nêm. Phiến lá xẻ thùy nông, không đều, mặt trên có màu sẫm, mặt dưới nhạt hơn và được phủ đầy lông tơ màu trắng. Cuống lá và gân chính ở cả 2 mặt lá đều có gai.
• Hoa: Hoa của cây có màu tím, mọc thành chùm 2 – 5 hoa ở kẽ lá, đôi khi có thể có tới 7 – 9 hoa. Đài hoa xẻ thành 4 thùy hình trái xoan nhọn, có lông. Nhị hoa màu vàng, chỉ nhị phình ở gốc.
• Quả: Quả Cà gai leo hình cầu, mọng và nhẵn, đường kính khoảng 5 – 7mm, cuống dài. Quả màu xanh, khi chín dần chuyển sang màu đỏ. Hạt màu vàng, hình thận.

Rễ, thân và lá của Cà gai leo đều được thu hái để làm dược liệu nhờ những lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe gan với những công dụng nổi trội như: giải độc gan, hạ men gan, tăng cường chức năng gan, ngăn chặn xơ gan, hỗ trợ phục hồi tổn thương gan…

☛ Tìm hiểu chi tiết: Review cà gai leo: Công dụng và cách dùng hiệu quả

Cây Cà gai leo mọc đâu?

Cà gai leo được biết đến nhiều nhờ công dụng hỗ trợ điều trị các bệnh về gan. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rõ cà gai leo thường mọc ở đâu và phân bố thế nào. Dưới đây là một số thông tin bạn cần biết

1. Môi trường sinh trưởng tự nhiên

Theo các chuyên gia dược liệu, cây Cà gai leo là dược liệu rất dễ dàng sinh trưởng và phát triển ở nhiều vùng đặc biệt là phát triển mạnh ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới, chúng có thể sinh trưởng tốt trên cả đất cát lẫn đất thịt và không cần nhiều nước. Cụ thể:

• Đồi núi thấp và ven rừng: nơi có đất tơi xốp, khô ráo, nhiều ánh sáng.
• Vệ đường, hàng rào, bờ bụi: dễ bắt gặp vì cây bò lan, phát triển nhanh, chịu được khô hạn.
• Nương rẫy sau thu hoạch: cây thường mọc tái sinh tự nhiên, không cần chăm sóc nhiều.

Tại Việt Nam, cà gai leo mọc tự nhiên ở bìa rừng hoặc ven đường, thậm chí tại các bãi đất hoang hoặc khu vực đất cằn cỗi, khắp dọc các tỉnh từ Bắc Bộ đến Nam Trung Bộ, từ trên núi xuống đến ven biển. Cà gai leo mọc hoang ở khắp mọi nơi.

• Khu vực miền núi phía Bắc: như Hòa Bình, Lào Cai, Bắc Giang, Thái Nguyên. 
• Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung: Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Trị, Quảng Nam… nơi có điều kiện đất đồi và khí hậu phù hợp.
• Một số tỉnh phía Nam: cũng ghi nhận có cà gai leo mọc hoang, nhưng không phổ biến bằng miền Bắc và miền Trung.

Ngoài Việt Nam, cà gai leo còn được tìm thấy ở một số nước trong khu vực Đông Nam Á như Lào, Campuchia, Thái Lan và miền Nam Trung Quốc. Do nhu cầu sử dụng ngày càng cao, cà gai leo không chỉ mọc tự nhiên mà còn được người dân nuôi trồng tại nhiều tỉnh thành. Một số vùng chuyên canh hiện đã trở thành nguồn cung cấp dược liệu ổn định cho các công ty dược và cơ sở sản xuất trà, cao cà gai leo.

 

Cây cà gai leo có thể cho thu hái quanh năm (4-5 tháng thu hái một lần). Nếu ở điều kiện môi trường khí hậu, thổ nhưỡng tốt, một năm có thể thu hái 3 vụ, mang phơi khô dùng làm thuốc rất hiệu quả.

Mặc dù Cà gai leo phát triển tốt ở nước ta, tuy nhiên do tình trạng thu hái ồ ạt của bộ phận không nhỏ người dân nên trữ lượng Cà gai leo trong tự nhiên ngày càng hạn hẹp. Điều này cũng làm Cà gai leo kém chất lượng xuất hiện ngày càng nhiều hơn.

Cây Cà gai leo trồng ở đâu tốt nhất?

Để đáp ứng nhu cầu sử dụng Cà gai leo của đông đảo người tiêu dùng, giống cây này đã được đưa vào nuôi trồng tại nhiều khu vực khác nhau. Tuy nhiên, Cà gai leo chỉ phát huy hiệu quả khi có đủ hàm lượng hoạt chất và không phải vùng trồng Cà gai leo nào cũng đáp ứng được tiêu chuẩn an toàn dược liệu.

Trong số các tiêu chuẩn về canh tác dược liệu, chỉ có GACP (Thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu) là tiêu chuẩn duy nhất được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận. Với tiêu chuẩn này, vùng trồng dược liệu sẽ phải tuân thủ các quy định hết sức nghiêm ngặt về nguồn giống, đất trồng, nguồn nước, kỹ thuật trồng và chăm sóc, thu hái…

Là đơn vị tiên phong trong việc phát triển cây Cà gai leo, Tuệ Linh đã đầu tư, lựa chọn gần 15ha đất tại xã Mỹ Thành, huyện Mỹ Đức, Hà Nội để xây dựng vùng chuyên canh Cà gai leo. Những cây Cà gai leo mẹ đều là cây thuần chủng, được chọn lọc một cách kỹ càng và nhân giống trong nhà kính để đảm bảo giữ được nguồn gen quý, tránh thụ phấn chéo với những giống cà khác.

Mặt khác, vùng trồng Cà gai leo Tuệ Linh cũng trải qua quy trình xử lý và kiểm tra nghiêm ngặt về mẫu đất, mẫu nước, đảm bảo các yêu cầu về dinh dưỡng cũng như không tồn dư hóa chất, thuốc trừ sâu, đáp ứng tiêu chuẩn trồng Cà gai leo sạch. Ngoài ra, toàn bộ quy trình trồng trọt, thu hái đều tuân thủ nghiêm ngặt những quy định của GACP-WHO.

Nhờ vậy, Cà gai leo được trồng tại vùng dược liệu Tuệ Linh có thể cho ra hàm lượng hoạt chất Glycoalkaloid vượt trội, đạt mức 0.75%, cao gấp 7 – 8 lần so với lượng dược chất theo quy chuẩn.

Với việc chuẩn hóa nguyên liệu đầu vào và áp dụng công nghệ chiết xuất hiện đại, được chuyển giao độc quyền từ đề tài của Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công Nghệ Việt Nam, Tuệ Linh đã cho ra đời dòng sản phẩm Giải độc gan Tuệ Linh với sự kết hợp chuẩn hóa giữa Cà gai leo và Mật nhân. Sản phẩm đã được nghiên cứu lâm sàng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Quân y 103 và Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Kết quả cho thấy, Giải độc gan Tuệ Linh có hiệu quả cao trong việc hỗ trợ ức chế hoạt động của virus viêm gan, làm chậm tiến triển xơ gan, hạ men gan và tăng cường chức năng gan…

Câu hỏi thường gặp về cà gai leo thường mọc ở đâu

1. Cà gai leo mọc tự nhiên nhiều nhất ở vùng nào của Việt Nam?

Cà gai leo mọc tự nhiên nhiều nhất tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Hòa Bình, Thái Nguyên, Bắc Giang, và khu vực Bắc Trung Bộ như Thanh Hóa, Nghệ An. Đây là nơi có khí hậu và đất đai phù hợp cho cây phát triển.

2. Có thể tìm thấy cà gai leo ở đồng bằng không?

Cà gai leo ít mọc tự nhiên ở đồng bằng, nhưng vẫn có thể bắt gặp tại các bờ bụi, hàng rào hoặc ven đường. Tuy nhiên, số lượng không nhiều và chất lượng dược liệu thường không bằng cây mọc trên đất đồi núi.

3. Cà gai leo có mọc ở miền Nam không?

Có, nhưng phân bố thưa thớt hơn so với miền Bắc và miền Trung. Người dân miền Nam hiện nay chủ yếu trồng cà gai leo theo mô hình dược liệu để đáp ứng nhu cầu sử dụng.

4. Cà gai leo mọc hoang và cà gai leo trồng có khác nhau không?

Cà gai leo mọc hoang thường có dược tính tốt do phát triển tự nhiên. Tuy nhiên, cà gai leo trồng ở các vùng dược liệu đạt chuẩn cũng có hàm lượng hoạt chất tương đương, đảm bảo an toàn và ổn định hơn về nguồn cung.

5. Vì sao cà gai leo thường mọc ở vùng đất khô ráo, nhiều ánh sáng?

Cây cà gai leo là loài ưa sáng và chịu hạn tốt. Vùng đất khô ráo, thoát nước nhanh giúp cây phát triển khỏe mạnh và tích lũy nhiều hoạt chất có lợi cho gan.

Lời kết:

Cà gai leo có thể mọc ở nhiều nơi trên lãnh thổ Việt Nam, tuy nhiên trữ lượng ngày càng hạn hẹp do sự thu hái ồ ạt của một bộ phận người dân. Để đảm bảo sử dụng đúng Cà gai leo chất lượng, có hàm lượng hoạt chất cao, người tiêu dùng nên chọn mua Cà gai leo dưới dạng tinh chế với các sản phẩm được cấp phép, kiểm chứng lâm sàng và có thương hiệu nổi tiếng như Cà gai leo Tuệ Linh.