Cà gai leo – Đặc điểm nhận dạng và công dụng thực sự

Cà gai leo là dược liệu nổi tiếng, được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp dược phẩm. Vậy bạn đã biết cụ thể thì cây thuốc này trị bệnh gì hay chưa ? Tại bài viết này bạn đọc hãy cùng Viemgan đi tìm hiểu về những công dụng của cây thuốc này nhé!

Cà gai leo là cây gì?

Cà gai leo (tên khoa học: Solanum hainanense Hance, họ Cà – Solanaceae) còn được gọi là cà dây leo, cà quýnh, gai cườm, cà lù, cà vạnh…. Cây mọc hoang nhiều ở các vùng miền núi phía Bắc, miền Trung và một số tỉnh Nam Bộ, phổ biến nhất là Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Nam, Thái Bình.

Từ lâu, cà gai leo đã được y học cổ truyền xem là vị thuốc quý có tác dụng bảo vệ và phục hồi chức năng gan. Ngày nay, y học hiện đại cũng đã chứng minh cây chứa nhiều hoạt chất sinh học có lợi cho gan, giúp giải độc và ổn định tế bào gan hiệu quả.

Hình ảnh cây Cà gai leo

Đặc điểm nhận biết Cà gai leo

Ta có thể nhận diện cây Cà gai leo thông qua những đặc điểm sau:

• Thân cây: Cà gai leo là loại cây dạng leo hoặc bò, thân hóa gỗ khi già, có nhiều nhánh tỏa rộng. Trên thân và cành mọc nhiều gai cong nhỏ, màu vàng nhạt. Gai mềm nhưng dày, có thể dễ dàng nhìn thấy bằng mắt thường.
• Lá: Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc thuôn dài, mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn, phủ lông tơ trắng, gân lá và cuống lá đều có gai.
• Hoa:  Hoa mọc thành chùm nhỏ ở nách lá, có màu tím nhạt hoặc trắng, đài hoa chia 5 thùy, nhị vàng. Hình dáng hoa nhỏ, giống hoa cà nhưng kích thước bé hơn.
• Quả: Có hình cầu nhỏ, quả non màu xanh, chín có màu đỏ. Quả mọng, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ, thường mọc rải rác hoặc theo cụm ít quả.
• Hạt hình thận, dẹt và có màu vàng.
• Rễ: Hệ rễ thuộc dạng rễ chùm.

Cà gai leo là loài ưa sáng, chịu hạn tốt, thường ra hoa từ tháng 4–6 và kết quả từ tháng 7–9, có thể sinh trưởng quanh năm trong điều kiện thuận lợi.

Trong tự nhiên, cây cà gai leo thường bị nhầm lẫn với một số loại khác như cà dại, cà tàu hay cà độc dược. Việc nhận diện chính xác cây là điều rất quan trọng, giúp tránh dùng nhầm dược liệu gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

☛ Bạn đọc có thể nhận biết cây cà gai leo qua bài viết: Cách phân biệt cây Cà gai leo chuẩn từ chuyên gia dược liệu

Thành phần dược liệu trong Cà gai leo

Nhiều nghiên cứu cho thấy trong Cà gai leo chứa rất nhiều hoạt chất tốt cho sức khỏe con người, đặc biệt tốt cho gan. Theo GS. TS Nguyễn Văn Mùi – nguyên là PGĐ BV Quân y 103, thảo dược Cà gai leo dùng trong điều trị viêm gan thậm chí tốt hơn cả Diệp hạ châu đắng, Bồ bồ hay Nhân trần. Kết quả này cũng đã được Viện dược liệu Trung ương chứng minh bởi những nghiên cứu thực tiễn.

Những thành phần quý giá của Cà gai leo gồm: Alkaloid, glycoalcaloid, saponin, Flavonoid, acid amin và sterol, trong đó nhân glycoalcaloid có tỷ lệ nhiều hơn cả. Đặc biệt, rễ và lá cà gai leo mọc ở Việt Nam có cholesterol, β – sitosterol, lanosterol, dihydrolanosterol, solasodenon. Chúng cũng chứa 3β–hydroxyl–5α–pregnan–16–on.

Ngoài ra, sau khi thủy phân dịch chiết rễ Cà gai leo còn có thể thu được hai chất solasodin và neoclorogenin (Hoàng Thanh Hương 1980).

Cà gai leo chữa bệnh gì?

Nhờ chứa nhiều thành phần hoạt chất quý như glycoalkaloid, alkaloid, flavonoid…, Cà gai leo được xem là vị thuốc quý hỗ trợ điều trị nhiều bệnh, đặc biệt là các bệnh về gan. Nhiều công trình nghiên cứu tại Việt Nam đã chứng minh hiệu quả thực tế của loại dược liệu này.

Xem chi tiết tại bài viết: Các nghiên cứu về Cà gai leo

Hỗ trợ điều trị bệnh gan

Cà gai leo là thảo dược hàng đầu trong hỗ trợ điều trị viêm gan B và xơ gan giai đoạn sớm. Cụ thể:

• Nghiên cứu của BS. Trịnh Thị Xuân Hòa (Viện Quân y 103, năm 1999) cho thấy chiết xuất Cà gai leo giúp cải thiện triệu chứng viêm gan B mạn tính, giảm nồng độ virus và ổn định tế bào gan.
• Các công trình của Viện Dược liệu Trung ương (1987–2000) cũng chứng minh hoạt chất glycoalkaloid có khả năng ức chế tổng hợp sợi collagen, ngăn hình thành mô xơ, từ đó làm chậm tiến triển xơ gan. Cùng với những ưu điểm đó, sử dụng cây Cà gai leo còn có thể cải thiện hệ thống miễn dịch và làm giảm các triệu chứng của bệnh viêm gan.

Ngoài ra, Cà gai leo còn giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ phục hồi tế bào gan và ngăn ngừa tổn thương gan tái phát.

☛ Xem thêm: Cà gai leo chữa bệnh gan như thế nào?

Làm giảm men gan, bảo vệ gan

Các hoạt chất alkaloid và glycoalkaloid trong Cà gai leo có tác dụng chống oxy hóa, giảm men gan và phục hồi tế bào gan bị tổn thương. Chúng cũng kích thích quá trình loại bỏ độc tố và thúc đẩy sự tái sinh của tế bào gan, tăng cường chức năng gan.

Từ những năm 1980, cố GS. Phạm Kim Mãn (Viện Dược liệu Trung ương) đã chứng minh Cà gai leo giúp hạ men gan rõ rệt chỉ sau 2 tháng sử dụng, đồng thời tăng cường khả năng giải độc gan.

Chữa bệnh ho gà

Nhờ đặc tính kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên từ flavonoid và alkaloid, Cà gai leo giúp ức chế vi khuẩn gây ho gà, giảm viêm và làm dịu cơn ho kéo dài, đặc biệt hữu ích trong mùa lạnh ở trẻ nhỏ.

Chữa cảm cúm

Các hợp chất chống oxy hóa trong Cà gai leo như flavonoid và alkaloid giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm triệu chứng cảm cúm và hỗ trợ cơ thể phục hồi nhanh hơn, nhờ tác dụng chống viêm và diệt khuẩn hiệu quả.

Công dụng khác

Ngoài tác dụng với gan, Cà gai leo còn mang lại nhiều lợi ích khác:

• Giải rượu: hỗ trợ gan đào thải độc tố ethanol, giúp tỉnh táo nhanh sau khi uống rượu bia.
• Giảm đau nhức xương khớp, tê thấp: nhờ hoạt chất Solamnia A và Solamnia B có khả năng giảm đau, kháng viêm mạnh.
• Hỗ trợ khi bị rắn cắn: dân gian dùng cà gai leo để giảm độc, hỗ trợ đào thải nọc rắn trong các trường hợp khẩn cấp khi đi rừng.

Bài thuốc chữa bệnh từ Cà gai leo

Từ lâu, Cà gai leo đã được sử dụng rộng rãi trong dân gian để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số cách dùng phổ biến bạn có thể tham khảo:

• Chữa rắn cắn: Dùng 30–50g rễ Cà gai leo tươi, rửa sạch, giã nát, hòa với khoảng 200ml nước rồi uống ngay. Sau đó, tiếp tục dùng rễ khô (10–30g, sao vàng) sắc với 600ml nước còn 200ml, chia làm 2 lần uống mỗi ngày.
• Chữa tê thấp: Kết hợp rễ Cà gai leo, dây chiều, dây gắm, rễ thổ phục linh, rễ xích đồng nam, vỏ thân ngũ gia bì, dây tơ xanh, dây mặt quỷ (mỗi loại 1kg) cùng lá vông nem, dây đau xương (mỗi loại 500g). Sắc cô đặc thành 1 lít cao, thêm 500g đường, đun còn 700ml, sau đó cho thêm 300ml rượu 30 độ. Bảo quản nơi thoáng mát, uống 30ml/lần, ngày 2 lần.
• Chữa ho gà: Dùng 30g lá chanh và 10g rễ Cà gai leo, sắc nước, chia 2 lần uống trong ngày.
• Chữa vàng mắt, vàng da, mẩn ngứa, mụn nhọt: Dùng thân, lá, rễ Cà gai leo hãm nước uống hằng ngày, có thể sử dụng lâu dài để tăng cường chức năng gan và thanh nhiệt cơ thể.
• Hỗ trợ điều trị viêm gan, xơ gan: Toàn bộ thân, rễ, lá Cà gai leo 30g, dừa cạn, chó đẻ răng cưa mỗi loại 10g. Tất cả đem sao vàng, sắc uống 1 thang/ngày. (☛ Xem chi tiết:  Cách dùng Cà gai leo trị viêm gan virus, xơ gan)
• Chữa ngộ độc rượu: Dùng 100g Cà gai leo khô (cả thân, lá, rễ), sắc với 400ml nước còn 150ml, uống khi còn ấm.
• Giải rượu: Lấy 50g Cà gai leo khô hãm với nước sôi, uống thay nước.
• Hạ men gan, giải độc gan: Dùng 35g Cà gai leo khô (toàn cây), nấu với 1 lít nước còn 300ml, chia 3 lần uống/ngày.

Lưu ý: Các bài thuốc trên đây chỉ mang tính tham khảo, người bệnh không nên tự ý áp dụng khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc những người có chuyên môn.

Tóm lại:

Cà gai leo là một cây thuốc quý, được rất nhiều đề tài nghiên cứu cấp nhà nước chứng mình có tác dụng rất tốt trong việc điều trị bệnh viêm gan virus, xơ gan. Ngoài ra thì theo y học cổ truyền, cây thuốc cũng rất tốt trong việc trị cảm cúm, đau mỏi lưng …

Nếu muốn tìm hiểu thêm về sản phẩm hoặc tư vấn các bệnh lý về gan, vui lòng liên hệ tổng đài 18001190 (miễn cước) để được các chuyên gia tư vấn.

Câu hỏi thường gặp về cà gai leo (FAQ)

1. Cà gai leo có tác dụng gì?

Cà gai leo giúp hỗ trợ điều trị viêm gan B, giảm men gan, giải độc và bảo vệ tế bào gan. Ngoài ra, cây còn có tác dụng kháng viêm, giảm đau nhức xương khớp, hỗ trợ điều trị gout, ho có đờm và viêm họng.

2. Cà gai leo có độc không?

Không. Cà gai leo an toàn khi dùng đúng liều lượng, nhưng cần phân biệt đúng cây thật (hoa tím, quả đỏ có gai nhỏ) để tránh nhầm với các loại cà dại có độc.

3. Ai nên dùng cà gai leo?

Phù hợp với người bị viêm gan B, men gan cao, gan nhiễm mỡ, hoặc thường xuyên uống rượu bia.

Không nên dùng cho phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ dưới 6 tuổi nếu chưa có hướng dẫn của bác sĩ.

4. Liều lượng dùng cà gai leo mỗi ngày là bao nhiêu?

Khoảng 20–30g cà gai leo khô/ngày, sắc uống 2–3 lần. Nên dùng liên tục 1–3 tháng để đạt hiệu quả tốt.

5. Dùng cà gai leo lâu dài có tốt không?

Có thể. Cà gai leo an toàn khi sử dụng lâu dài, nhưng nên dùng theo đợt 1–3 tháng rồi nghỉ 1–2 tuần để cơ thể hấp thu tốt hơn.

6. Phân biệt cà gai leo thật và giả như thế nào?

• Thật: Thân có gai nhỏ, hoa tím nhạt hoặc trắng, quả đỏ tròn, vị hơi đắng.
• Giả: Cà dại, cà độc dược: quả to, quả màu vàng, có độc tính.

→ Nên chọn sản phẩm từ nguồn dược liệu rõ ràng, có kiểm nghiệm.

7. Cà gai leo có tương tác với thuốc tây không?

Chưa có ghi nhận nghiêm trọng, nhưng nếu đang điều trị viêm gan, huyết áp, tiểu đường… nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

8. Có thể trồng cà gai leo tại nhà không?

Có. Cà gai leo dễ trồng, ưa nắng, chịu hạn tốt, có thể gieo hạt hoặc giâm cành. Sau 6–8 tháng có thể thu hoạch thân, rễ, lá làm thuốc.

Nguồn tham khảo:

https://suckhoe.vnexpress.net/tin-tuc/cac-benh/thuoc-va-thuc-pham/giai-doc-gan-bang-thao-duoc-duoc-nhieu-nguoi-ua-chuong-3734669.html