Viêm gan do rượu: Hiểu nhanh – trị đúng

Bia rượu vốn là thức uống phổ biến trong những bữa tiệc hay những cuộc vui. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc sử dụng không đúng cách, chúng có thể trở thành những “sát thủ” vô cùng nguy hiểm với những căn bệnh viêm gan, xơ gan, ung thư gan… Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về các vấn đề liên quan tới bệnh viêm gan do rượu để phòng ngừa cũng như điều trị hiệu quả.

Thế nào là viêm gan do rượu?

Thói quen sử dụng rượu bia được xác định là một trong những yếu tố hàng đầu gây tổn thương gan, dẫn đến các bệnh lý gan mạn tính như viêm gan, xơ gan…

Viêm gan do rượu là tình trạng tổn thương, viêm nhiễm ở gan khởi phát sau một thời gian dài bệnh nhân tiêu thụ rượu bia quá mức. Nó có thể bao gồm nhiều vấn đề về gan khác nhau như gan nhiễm mỡ hay viêm gan nhiễm mỡ do rượu, suy gan hoặc viêm gan cấp trên nền bệnh gan mạn tính, xơ gan.

Theo đó, quá trình phân hủy rượu bia trong cơ thể sẽ tạo ra các chất độc hại, thúc đẩy viêm nhiễm và phá hủy tế bào gan. Theo thời gian, các mô gan sẽ dần được thay thế bằng mô sẹo, làm chức năng gan bị ảnh hưởng. Trường hợp nghiêm trọng, viêm gan do rượu có thể dẫn đến các biến chứng như tăng áp lực tĩnh mạch cửa, xuất huyết tiêu hóa, loét dạ dày hoặc giãn tĩnh mạch thực quản, những tình trạng này thậm chí có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Vì sao bia rượu khiến cho gan bị viêm?

Như đã nói ở trên, rượu bia là một trong những yếu tố hàng đầu thúc đẩy viêm gan tiến triển. Vậy chúng đã phá hủy lá gan như thế nào?

Trong rượu bia có chứa ethanol, một chất có khả năng gây độc cho cơ thể. Sau khi sử dụng rượu bia, ethanol sẽ hấp thu vào máu, sau đó cơ thể sẽ tiến hành hoạt động đào thải chúng ra ngoài. Trong đó, khoảng 10% cồn được loại bỏ thông qua hơi thở, tuyến mồ hôi và nước tiểu, 90% còn lại sẽ được chuyển hóa ở gan.

Tại gan, các enzyme ADH, sẽ chuyển hóa ethanol thành acetaldehyde, một chất có thể gây độc lên hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Sau đó, chúng tiếp tục chuyển hóa acetaldehyde thành acetate (một chất ít độc hơn) nhờ enzyme ALDH và glutathione. Cuối cùng, acetate sẽ được các tế bào trong cơ thể phân hủy thành năng lượng và CO₂.

Như vậy, khả năng giải độc của gan phụ thuộc phần lớn vào lượng enzyme và glutathione do gan sản sinh ra. Song khả năng hoạt động của gan là có hạn, nếu uống rượu bia quá nhiều, gan sẽ không kịp sản xuất đủ lượng men để chuyển hóa Acetaldehyde. Chất này sẽ tồn tại trong cơ thể và phá hủy tế bào gan, dẫn đến viêm gan cấp tính. Đồng thời, các tế bào gan bị phá hủy cũng khiến giải phóng men gan vào máu, làm men gan tăng cao, dẫn đến các vấn đề như  gan nhiễm mơ, viêm gan, xơ gan… Theo thời gian, các tổn thương sẽ tiến triển mạn tính, thậm chí gây ung thư gan.

Ngoài ra, viêm gan do rượu có thể khởi phát hoặc tiến triển nặng hơn bởi các yếu tố nguy cơ như:

• Sử dụng rượu nặng (nồng độ cồn cao)
• Giới tính: Nữ giới có nguy cơ mắc viêm gan do rượu cao hơn nam giới
• Di truyền: Một số đột biến gen có thể ảnh hưởng đến cách chuyển hóa rượu trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc viêm gan.

Viêm gan do rượu có triệu chứng gì?

Ở giai đoạn đầu viêm gan do rượu, triệu chứng thường không rõ ràng. Tuy nhiên, theo thời gian, tổn thương gan dần trở nên nghiêm trọng, gan bắt đầu hư hỏng nhiều, các triệu chứng sẽ ngày càng rõ rệt và xuất hiện với tần suất cao hơn.

Bệnh cảnh lâm sàng của viêm gan do rượu biến đổi từ bệnh không có triệu chứng hoặc nhẹ đến suy giảm gây tử vong.

Dưới đây là các triệu chứng điển hình:

• Bệnh nhân chán ăn, buồn nôn, nôn, khó chịu, sụt cân, đau bụng và vàng da.
• Sốt, đôi khi sốt cao tới 39 độ C, có thể sốt nhiều về chiều.
• Khám: gan to đau (đa số có), lách to (1/3 trường hợp).
• Nặng hơn có thể xuất hiện: cổ trướng, phù, chảy máu, bệnh não gan.
• Vàng da, vàng mắt (lòng trắng mắt chuyển vàng), triệu chứng này có thể thuyên giảm nếu người bệnh kiêng rượu. Nếu tiếp tục uống rượu và chế độ ăn kém dinh dưỡng, có thể dẫn đến các đợt cấp lặp đi lặp lại với các biểu hiện của gan mất bù có thể dẫn tới tử vong.

Viêm gan do rượu có thể biến chứng ra sao?

Viêm gan do rượu sẽ dẫn đến tình trạng hoại tử tế bào gan khiến cho chức năng gan hoạt động kém hiệu quả. Việc uống rượu nhiều và kéo dài trong nhiều năm có thể đưa đến những tổn thương vĩnh viễn và những biến chứng nặng nề cho tế bào gan. Viêm gan do rượu nếu không được chữa trị kịp thời và cai rượu sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm sau:

• Xơ gan mãn tính: Khi các mô gan bị viêm không được chữa trị kịp thời, các tổn thương kéo dài lâu dần sẽ gây ra chứng xơ gan mãn tính. Lúc này các tế bào gan bình thường sẽ bị thay thế bởi các tế bào hư tổn, xơ hóa và không thể phục hồi lại được nữa.
• Xơ gan cổ trướng: Đây là biến chứng vào thời kỳ cuối khi gan bị xơ hóa mà không được chữa trị. Biểu hiện phổ biến của bệnh nhân lúc này thường là vàng da, báng bụng, rốn lồi và phù nề…
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Mô gan xơ hóa có thể tạo sẹo, gây cản trở sự lưu thông máu từ ruột và các cơ quan khác đến gan, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Nếu tĩnh mạch cửa bị vỡ, bệnh nhân sẽ bị xuất huyết tiêu hóa, nôn ra máu, thậm chí có thể tử vong.
• Ung thư gan: Đây là biến chứng nặng nề nhất của bệnh. Ung thư gan sẽ tùy theo giai đoạn nhưng có rất ít người có thể duy trì được sức khỏe sau 6 tháng phát hiện bệnh.
• Bầm tím và chảy máu: Viêm gan do rượu gây trở ngại cho việc sản xuất các protein giúp máu đóng cục. Kết quả có thể bị thâm tím và chảy máu dễ dàng hơn so với bình thường.

Ngoài ra, viêm gan do rượu nếu không được điều trị kịp thời cũng khiến hệ miễn dịch yếu, dễ mắc các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là phổi dễ bị lây nhiễm và viêm phúc mạc tự phát do vi khuẩn. Tỉ lệ mắc viêm phổi ở người bị viêm gan do rượu cao hơn người thường từ 4-5 lần, hơn nữa đây là 1 trong những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.

Trường hợp người bệnh vẫn tiếp tục sử dụng rượu bia khi mắc viêm gan do rượu, hệ tiêu hóa có thể bị xuất huyết, dẫn đến rối loạn điện giải và acid-base, khiến gan rơi vào trạng thái hôn mê, nếu không can thiệp cấp cứu kịp thời thì nguy cơ tử vong sẽ rất cao.

Điều trị viêm gan do rượu bằng cách nào?

Hiện nay y học vẫn chưa tìm ra phương pháp trị hoàn toàn viêm gan do rượu. Mục đích của việc điều trị nhằm giảm nhẹ hoặc loại bỏ các triệu chứng, hạn chế tiến triển của bệnh và khôi phục chức năng gan.

Tùy thuộc mức độ nghiêm trọng của bệnh, phương pháp điều trị viêm gan do rượu có thể khác nhau. Trường hợp viêm gan nhẹ, người bệnh thường có thể được điều trị tại nhà, trong khi đó những trường hợp có triệu chứng nặng, gan tổn thương nhiều hoặc có xơ gan và biến chứng phức tạp thì cần nhập viện để được can thiệp điều trị chuyên sâu.

Một số phương pháp điều trị viêm gan do rượu gồm:

Biện pháp chung

• Ngừng sử dụng rượu bia: Đây là bước quan trọng nhất trong quá trình điều trị viêm gan do rượu. Người bệnh cần cai hoàn toàn rượu bia và các loại thức uống chứa cồn để tránh gây thêm tổn thương gan, khiến bệnh tiến triển nặng hơn. Bệnh nhân có thể được sử dụng Chlordiazepoxid (Librium) để đề phòng hội chứng cai rượu.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng: Đảm bảo cung cấp đủ 2.000 – 3.000 calo tùy tình trạng mỗi người. Ăn uống cân bằng dưỡng chất, cung cấp đủ ít nhất 1g protein cho mỗi kg trọng lượng cơ thể, tăng cường bổ sung các vitamin B1, B6, B12, vitamin K và các khoáng chất (phosphat, Magie…).
• Duy trì uống đủ ít nhất 2 lít nước mỗi ngày.
• Kết hợp hoạt động thể chất với các bài tập phù hợp để duy trì sức khỏe và tăng cường sức đề kháng.

Sử dụng thuốc

Việc sử dụng thuốc trong điều trị viêm gan do rượu thường nhằm giảm viêm và tăng cường chức năng gan. Người bệnh có thể được chỉ định corticosteroid và pentoxifylline để chống lại các phản ứng viêm.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể kê đơn nhóm thuốc bổ sung vitamin và dưỡng chất nếu bệnh nhân bị suy dinh dưỡng.

Ghép gan

Trường hợp gan bị tổn thương nghiêm trọng, không thể khôi phục bằng cách áp dụng các biện pháp chung và sử dụng thuốc, việc ghép gan được xem là phương án cuối cùng trong điều trị.

Tùy mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật thay thế một phần hoặc toàn bộ lá gan. Để được thực hiện phẫu thuật, bệnh nhân cần đáp ứng các điều kiện nhất định, bao gồm ngừng uống rượu bia ít nhất 6 tháng trước khi phẫu thuật và cam kết không tiếp tục tiêu thụ rượu bia sau phẫu thuật.

Tuy nhiên, phương pháp này có chi phí rất cao và không phải lúc nào cũng có sẵn nguồn tạng thích hợp.

Biện pháp bảo vệ gan trước tác hại của bia rượu

Bia rượu mang lại rất nhiều tác hại cho gan. Tuy nhiên, vì nhiều lý do mà chúng vẫn được tiêu thụ rất mạnh. Vậy làm sao để bảo vệ gan khỏi tác hại của bia rượu?

Không để bụng đói khi uống rượu

Nên lót dạ trước khi chuẩn bị uống bia, rượu vì thức ăn sẽ giúp hạn chế cơn say và giảm bớt tác hại của rượu với sức khỏe cơ thể.

Khi đã có thức ăn trong dạ dày. Các acid dịch vị do tiêu hóa thức ăn mà tạm thời “quên đi” việc xử lý chất cồn trong rượu, từ đó đẩy lùi cơn say. Ăn đồ ăn có nhiều dầu mỡ, hoặc đồ có vị chua trong suốt quá trình sử dụng bia, rượu cũng là một cách để bảo vệ gan trước tác hại của cồn.

Uống nhiều nước trong quá trình uống rượu

Hãy uống nước ngay sau khi uống rượu. Việc này sẽ khiến cơ thể bài tiết nhiều hơn, đồng thời hỗ trợ đẩy nhanh quá trình đào thải ethanol ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, ngăn độc tố tích tụ.

Mặt khác, nước cũng giúp hòa tan nồng độ cồn trong rượu, hạn chế cho gan phải làm việc quá tải, từ đó tăng khả năng bảo vệ gan.

Sau khi uống bia, rượu, ta cũng có thể uống một ly đá chanh. Lượng acid trong chanh sẽ hoà tan được phần nào lượng độc tố và độ cồn của rượu.

Ăn nhiều rau xanh và hoa quả

Các loại hoa quả, rau xanh và đậu tương rất giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ gan và hạn chế tác hại của cồn trong rượu bia làm ảnh hưởng đến hoạt động của gan.

Việc ăn một chút rau xanh, hoa quả hoặc uống một ly sữa đậu nành sau cuộc nhậu sẽ giúp tăng cường khả năng bảo vệ sức khỏe của lá gan và cơ thể sau khi uống rượu.

Sử dụng thảo dược

Trong y học cổ truyền có rất nhiều loại thảo dược có khả năng giúp bảo vệ gan như Actiso, Diệp hạ châu, Cà gai leo, Mật nhân, Giảo cổ lam, Kế sữa… Trong đó Cà gai leo được người dân Tây Bắc sử dụng để giải rượu từ rất lâu đời. Cũng theo kinh nghiệm dân gian, khi uống rượu chỉ cần chà răng hoặc nhấm rễ Cà gai leo thì sẽ tránh được say nếu say chỉ cần sắc thân và lá uống sẽ nhanh chóng tỉnh rượu.