Khi xơ gan dẫn đến chức năng gan bị suy giảm trầm trọng, để lại nhiều biến chứng nguy hiểm như hội chứng gan thận, hôn mê gan, ung thư gan là những bệnh có tỷ lệ vong cao. Vậy nguyên nhân xơ gan là gì? và cách phòng bệnh xơ gan ra sao?
1
Mục lục
Xơ gan là gì?
Nếu mỗi ngày uống 250 ml rượu hoặc nửa lít bia trong vòng 10 năm có thể là nguyên nhân xơ gan. Bệnh thường có biểu hiện không rõ và diễn tiến âm thầm, để lại nhiều biến chứng nguy hiểm.
Xơ gan là giai đoạn cuối của bệnh lý viêm gan mạn tính được đặc trưng bởi sự thay thế mô gan bằng mô xơ, sẹo và sự thành lập các nốt tân sinh dẫn đến mất chức năng gan. Đây là bệnh thường gặp ở Việt Nam cũng như trên thế giới và là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Mỹ.
Thạc sĩ, bác sĩ Võ Hồng Minh Công, Trưởng khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện Nhân dân Gia Định cho biết, xơ gan do rượu chiếm hơn một nửa số ca tử vong. Rượu và virus viêm gan là nguyên nhân phổ biến gây xơ gan. Khoảng 30% bệnh nhân xơ gan có biến chứng chảy máu do giãn tĩnh mạch thực quản.
Xơ gan có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, như: nhiễm trùng ổ bụng, xuất huyết tiêu hóa do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh não do gan, ung thư gan…
Theo bác sĩ Công, bệnh thường gặp ở cả 2 phái, nam thường nhiều hơn nữ. Bệnh thường không có hoặc có biểu hiện không rõ và diễn tiến âm thầm, ban đầu có thể là mệt mỏi, cảm giác khó tiêu, biếng ăn và sụt cân, hay buồn nôn, đau bụng…
Khi chức năng gan bị suy trầm trọng, giai đoạn muộn sẽ có những biểu hiện như phù chân hay báng bụng (cổ trướng), sạm và vàng da, vàng mắt, dấu sao mạch trên da, lòng bàn tay son, xuất huyết dưới da, dễ chảy máu (răng, mũi, dạ dày, ruột), rối loạn tâm thần kinh, ở nam giới thường giảm ham muốn tình dục, vú to…
Nguyên nhân gây bệnh xơ gan
Một số nguyên nhân dẫn tới xơ gan bao gồm:
- Xơ gan do viêm gan vius: Đây là nguyên nhân hàng dầu dẫn tới bệnh xơ gan, bệnh viêm gan B, C nếu không được điều trị trong thời gian dài hoặc điều trị không đúng cách có thể gây ra xơ gan và các tổn thương gan nghiêm trọng khác.
- Do rượu: Một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới xơ gan phải kể tới ” rượu”. Khi sử dụng rượu bia rong thời gian dài gây tổn thương tế bào gan và gây xơ gan. Khi uống nhiều rượu, các chất độc có trong rượu từ từ gây nên gan nhiễm mỡ, viêm gan mạn tính và sau đó chuyển thành xơ gan. Nghiên cứu cho thấy nếu mỗi ngày uống 250 ml rượu hoặc nửa lít bia trong vòng 10 năm có thể dẫn đến xơ gan. Đặc biệt trên cơ địa người bị viêm gan vius B, C, hoặc người có sẵn các bệnh về gan thì xơ gan tiến triển nhanh hơn.
- Do nhiễm độc: Một số hóa chất độc hại như thạch tín, thủy ngân…khi xâm nhập vào cơ thể trong thời gian dài khiến gan bị tổn thương và dẫn tới xơ gan
- Do gan nhiễm mỡ: Mỡ tích tụ nhiều trong gan lâu dần dẫn tới viêm gan và tạo thành các mô sẹo khiến gan bị xơ hóa
- Do nhiễm kí sinh trùng: Thói quen ăn uống hàng ngày không khoa học, không đảm bảo vệ sinh khiến người bệnh dễ nhiễm kí sinh trùng và làm tăng nguy cơ xơ gan. Một số loại ký sinh trùng thường gặp như amíp, ký sinh trùng sốt rét và sán lá gan.
- Do ứ mật: Khi mật bị ứ đọng do viêm, tắc đường mật…gây ảnh hưởng và tổn thương tế bào gan dần dần dẫn tới xơ gan.
- Do bệnh di truyền: Bệnh Hemochromatosis, Wilson gây tích tụ sắt, đồng trong cơ thể và dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tăng.
- Nguyên nhân khác: Một số nguyên nhân khác dẫn tới xơ gan như béo phì, sử dụng quá liều thuốc Acetaminophen, xơ gan do xung huyết, xơ gan do lách to (do sốt rét hoặc do lách to không rõ nguyên nhân)…
Nếu bệnh được phát hiện sớm, điều trị có thể làm chậm diễn tiến dẫn đến xơ gan nặng. Điều trị sẽ theo nguyên nhân gây bệnh như chương trình điều trị nghiện rượu cho người nghiện rượu vì người nghiện rượu không thể bắt họ ngưng uống ngay. Hoặc điều trị bằng thuốc cho người nhiễm siêu vi B, C để gan không bị tổn thương thêm.
Phương thức điều trị tùy theo nguyên nhân gây bệnh xơ gan. Khi bệnh có biến chứng, điều trị lúc đó chủ yếu là các biến chứng như báng bụng nặng, xuất huyết tiêu hóa, nhiễm trùng hoặc điều trị hôn mê gan. Ghép gan là giải pháp cuối cùng cho người xơ gan giai đoạn cuối.
Triệu chứng thường gặp của bệnh xơ gan
Xơ gan được chia 2 giai đoạn:
- Giai đoạn đầu (xơ gan còn bù)
- Giai đoạn nặng ( xơ gan mất bù)
Xơ gan còn bù
Đây là giai đoạn đầu của bệnh, các triệu chứng lâm sàng thường không rõ rệt hoặc nhẹ. Một số biểu hiện của bệnh như:
- Chán ăn, ăn uống không ngon miệng, tình trạng này kéo dài dẫn tới sút cân, cơ thể nhanh chóng gầy đi
- Ngứa là dấu hiệu khá phổ biến ở người bệnh, chủ yếu ngứa ở chân tay và lưng
- Vùng bụng bị đau tức hoặc đầy bụng, buồn nôn
- Cơ thể mệt mỏi
Xơ gan mất bù
Bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng này chức năng gan đã suy giảm nghiêm trọng và không có khả năng hồi phục. Người bệnh xuất hiện các triệu chứng rõ rệt như:
- Đau hạ sườn phải: Những cơn đau xuất hiện nhiều lần trong ngày, đau thường không kéo dài
- Vàng da, vàng mắt và niêm mạc: Đây là triệu chứng khá phổ biến ở người bệnh, có thể nhìn thấy vàng mắt, vàng da và móng. Tùy theo tình trạng bệnh nặng nhẹ mà mức độ vàng nhạt hay đậm.
- Sưng phù và cổ trướng: Ở giai đoạn này gan bị tổn thương nặng nề khiến cơ thể người bệnh giữ nước và muối. Thời gian đầu, nước và muối dư thừa tích tụ chủ yếu ở bàn chân và mắt cá chân khiến chân phù nề. Lâu dần các chất lỏng tích tụ ở bụng gây nên tình trạng cổ trướng.
- Xuất hiện tình trạng chảy máu: chảy máu chân răng, máu cam.
Biến chứng nguy hiểm của xơ gan
Những biến chứng xơ gan có thể gặp phải bao gồm:
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Xơ gan gây cản trở dòng máu chảy qua gan từ đó làm tăng áp lực trong tĩnh mạch máu từ ruột và lách tới gan.
- Lách to: Hiện tượng tăng áp lực tĩnh mạch cửa khiến lách to ra, lách sẽ giữ các tế bào bạch cầu và tiểu cầu.
- Nhiễm trùng: Những người bị xơ gan hệ miễn dịch suy yếu nên giảm khả năng chống lại nhiễm trùng. Ví dụ người bệnh xơ gan cổ trướng có thể bị viêm phúc mạc do vi khuẩn – bệnh lý nhiễm trùng nguy hiểm.
- Não gan: Khi gan không đủ khả năng làm sạch chất độc trong máu khiến các chất độc tích tụ trong não khiến người bệnh lơ mơ, đãng trí, khó tập trung và tiến triển dẫn tới hôn mê gan.
- Giãn tĩnh mạch thực quản dạ dày có thể gây vỡ dẫn tới chảy máu ồ ạt, đe dọa tới tính mạng.
- Tăng nguy cơ ung thư gan: Tỷ lệ lớn những người bị ung thư gan phát triển trên nền bệnh xơ gan trước đó
Chăm sóc bệnh nhân xơ gan tại nhà
Đảm bảo đủ dinh dưỡng:
- Đủ chất, hợp khẩu vị bệnh nhân, đủ calo từ 2.500 đến 3.000 kcalo/ngày (35-40 kcalo/kg/ngày).
- Đảm bảo đạm (1,2-1,5g/kg/ngày), đường, vitamin, hạn chế mỡ, chỉ ăn nhạt khi có phù nề.
- Không được uống rượu
- Hạn chế đạm khi xơ gan mất bù vì có nguy cơ hôn mê gan. Khi có dấu hiệu tiền hôn mê gan phải giảm lượng đạm trong khẩu phần thức ăn.
- Cần cung cấp nhiều axit amin phân nhánh để phòng tránh suy dinh dưỡng, nhiễm trùng, hôn mê gan.
- Hạn chế ăn muối vì khi ăn muối nhiều gây tích tụ nước trong tế bào khiến tình trạng phù tăng lên
- Tránh dùng mỡ động vật, tránh dùng thực phẩm lạ, thực phẩm dễ gây dị ứng, dễ gây rối loạn tiêu hóa, thức ăn cần phải nấu chín, đảm bảo vệ sinh, hợp khẩu vị.
- Chia nhỏ khẩu phần ăn, cho người bệnh ăn 4 – 5 bữa một ngày và bổ sung vitamin bằng các loại nước hoa quả ép và trái cây.
Chế độ sinh hoạt:
- Xơ gan giai đoạn cổ trướng hai chân ngày càng phù do chức năng tổng hợp protein giảm dẫn tới lượng protein máu giảm khiến nước thoát ra ngoài tế bào dẫn tới phù. Người bệnh ăn uống kém và đi lại nặng nề. Do đó, cần cho người bệnh nằm kê chân cao hơn so với tim, ở tư thế này cải thiện tình trạng phù.
- Vệ sinh sạch sẽ mũi, miệng hàng ngày đặc biệt khi có chảy máu cam, chảy máu chân răng đề phòng nhiễm trùng răng miệng
- Người bệnh cần nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát, yên tĩnh, hạn chế người vào hỏi thăm nhiều
- Theo dõi tình cân nặng của người bệnh hàng tuần để kiểm tra tình trạng phù và cổ trướng có giảm hay không.
- Không nên lo lắng, căng thẳng, cần có tinh thần lạc quan, vui vẻ để cải thiện tình trạng bệnh
- Không nên dùng các thuốc gây hại cho gan như thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau paracetamol.
- Nên tuân thủ đúng thuốc điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc
Theo dõi biến chứng:
- Theo dõi biến chứng chảy máu tiêu hóa
- Theo dõi biến chứng hôn mê gan
Biện pháp phòng bệnh xơ gan
- Tiêm phòng văcxin viêm gan B cho trẻ em và những người lớn chưa bị bệnh để phòng bệnh viêm gan B
- Cần xây dựng lối sống lành mạnh, không lạm dụng rượu bia vì đây là nguyên nhân phổ biến dẫn tới bệnh xơ gan
- Tránh ăn thức ăn sống, nên ăn chín uống sôi để không bị nhiễm ký sinh trùng.
- Lựa chọn thực phẩm sạch, đảm bảo an toàn thực phẩm để phòng ngừa nhiễm các hóa chất, phẩm màu độc hại gây tổn hại gan.
- Không dùng thuốc ảnh hưởng gan khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
- Đối với những người đã bị viêm gan B hoặc C mạn tính cần theo dõi định kỳ 3 hoặc 6 tháng một lần để phát hiện và điều trị sớm những trường hợp viêm gan đang tiến triển, nhằm hạn chế các biến chứng nặng như xơ gan và ung thư gan.
- Cần theo dõi sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý gây viêm gan do các nguyên nhân khác như suy tim, tắc mật…
Xơ gan là bệnh lý về gan có tiên lượng xấu đặc biệt khi bệnh tiến triển sang giai đoạn cổ trướng hoặc vàng da, tỷ lệ tử vong lên tới 70% trong năm đầu và 85% sau khi bị xơ gan 2 năm. Do đó, cần thực hiện những biện pháp phòng bệnh hiệu quả, bảo vệ lá gan cũng như sức khỏe chung.
Để được tư vấn miễn phí về bệnh gan từ chuyên gia gan mật gọi ngay tới số 0912571190 – 18001190 (miễn cước)
